Nhận định về bài thơ Nói với con (Y Phương) Văn lớp 9 (Qua lời bình của nhà thơ Vũ Bình Lục). Chủ đề tham khảo đánh giá bài thơ Nói Với Con
Nhận định về bài thơ Nói với con (Qua lời bình của nhà thơ Vũ Bình Lục)
Nhà thơ Y Phương tên thật là Hứa Vĩnh Sước, sinh năm Mậu Tý (1948) quê huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng. Từng là lính đặc công trong kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Ông là một trong những nhà thơ nổi tiếng của nền thơ hiện đại Việt Nam, cánh chim đậi bàng của miền rẻo cao phía Bắc Tổ quốc. Văn hiến trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc một trong những bài thơ hay của nhà thơ Y Phương cùng lời bình của nhà thơ, nhà nghiên cứu Vũ Bình Lục.
KHÔNG BAO GIỜ NHỎ BÉ…NGHE CON
( Về bài thơ “Nói với con” của Y Phương)
Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười
Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cha mẹ mãi nhớ về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời.
Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn
dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc
Người đồng mình thô sơ da thịt
chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục
Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con!
1980
LỜI BÌNH CỦA VŨ BÌNH LỤC
Đọc thơ mà chưa gặp người thơ, độc giả cũng có thể hình dung đôi nét về người thơ ấy, qua tiếng nói thầm thĩ bên trong hồn chữ. Tôi đọc thơ Y Phương (Hứa Vĩnh Sước), một nhà thơ “cùng một lứa bên trời lận đận” như tôi, cũng khá đều đều trên mặt báo. Nhưng mãi gần đây, nhân trường Đại học Văn hoá tổ chức Ngày thơ Việt Nam, đầu năm Tân Mão, mới tình cờ gặp anh, tác giả bài thơ “Nói với con” thủa nào. Thế là người thơ, tác giả “Nói với con” đã ở ngay bên cạnh tôi đây, hồn nhiên, chân mộc, như chính bản chất người vùng cao Việt Bắc vậy!
Nói với con, trò chuyện với con, dặn con…là đề tài thường thấy trong thơ ca nhân loại nói chung và thơ ca Việt Nam nói riêng. Tuy nhiên, có sự khác nhau là ở phương thức thể hiện, ở giọng điệu, ở tài năng…Y Phương, nhà thơ dân tộc ít người miền núi phía Bắc là một giọng điệu riêng, khá nhiều ấn tượng.
Đoạn thơ mở đầu là lời cha nói với con, về sự ra đời và lớn lên của con, trong tình thương yêu che chở của cha mẹ và quê hương. Tác giả nói về đứa con yêu quý của mình như thế này: “Chân phải bước tới cha / chân trái bước tới mẹ / một bước chạm tiếng nói / hai bước chạm tiếng cười”…
Ấy là tả đứa con bé nhỏ ngây thơ, đang tập đi, đang tập nói cười, đang chập chững lớn dần lên trong yêu thương nâng niu chăm bẵm của cha của mẹ. Từ đấy thấy hiện rõ cuộc sống hạnh phúc của một gia đình bé nhỏ, tràn ngập đầm ấm vui tươi.
Nhìn đứa con bé bỏng ríu ran trong tiếng cười tiếng nói, niềm hạnh phúc trong lòng người cha bỗng dâng lên, cùng những suy cảm về quê hương, về “người đồng mình”, về cái ngày hạnh phúc đầu tiên, ngày cưới của cha mẹ, ngày “đẹp nhất trong đời”! Nhà thơ nói với con, rằng “người đồng mình yêu lắm con ơi /đan lờ cài nan hoa / vách nhà ken câu hát / rừng cho hoa / con đường cho những tấm lòng”…
Mấy hình ảnh có tính chất tiêu biểu, của một vùng quê miền núi, của dân tộc Tày Trùng Khánh Cao Bằng, được thơ hoá, đẹp lên gấp nhiều lần trong con mắt, trong tình yêu và niềm tự hào trong sáng của người cha. Rõ là người cha đang nói với con, mà thực ra là nói với chính mình, với đồng bào mình, thấy rưng rưng một nỗi tự hào về cuộc sống giản dị, chân chất, hồn nhiên, giàu đẹp nhân tình. Con đường để cho những tấm lòng giao tiếp giao cảm với nhau, đưa người tình tìm đến với người tình. Rừng cho hoa để cuộc sống thêm đẹp. Vách nhà “ken” tiếng hát tiếng cười hồn nhiên của cuộc sống giản dị giữa thiên nhiên, giữa trời đất trong trẻo. Bàn tay con người lao động đan lờ mà kết thành những bông hoa xinh đẹp…Thế thì những tâm hồn kia cũng tràn ngập tình yêu đời, cũng phong phú giàu có đẹp tươi như thiên nhiên, như hơi thở của bản làng! Thơ viết như lời nói thường, mà giàu biểu cảm biểu thị, đọc và suy ngẫm, thấy thú vị vô cùng. Cái ranh giới giữa khoa trương và hiện thực cứ hồn nhiên xâm lấn vào nhau, trộn lẫn vào nhau, thô tháp mà lại tạo nên một lực hấp dẫn rất dễ thương. Câu “vách nhà ken câu hát” là một câu thơ rất gợi. “Ken” vừa là động từ diễn đạt động tác lao động xây dựng nhà cửa, lại động từ hoá, trìu tượng hoá cả câu thơ, khiến câu thơ thô mộc kia như muốn cất cánh bay lên cùng tiếng ca mơ hồ mà chứa chan tình yêu cuộc sống.
Đoạn thơ tiếp theo, Y Phương lại tiếp tục “nói với con” về “người đồng mình”. Nếu ở trên là “nguời đồng mình yêu lắm”, thì bây giờ là “thương lắm”, bởi những phẩm chất được nêu kỹ hơn, cụ thể hơn: “Người đồng mình thương lắm con ơi / cao đo nỗi buồn / xa nuôi chí lớn / dẫu làm sao thì cha vẫn muốn / sống trên đá không chê đá gập ghềnh / sống trong thung không chê thung nghèo đói / sống như sông như suối / lên thác xuống ghềnh / không lo cực nhọc / người đồng mình thô sơ da thịt / chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con”…
“Dẫu làm sao”…dẫu thế nào, dẫu vật đổi sao dời, dẫu trời nghiêng đất ngửa, dẫu sông cạn đá mòn…Y Phương không nói những lời to tát như thế. Anh chỉ viết “dẫu làm sao” vậy thôi, nhỏ nhẹ mà chân tình, rằng “sống trên đá không chê đá gập ghềnh / sống trong thung không chê thung nghèo đói”. Đương nhiên, chẳng ai dại gì, chẳng vui gì mà chịu mãi cảnh nghèo đói, tối tăm lạc hậu, ở với đá ngàn đời mà nồi cơm không đầy nổi. Tác giả chỉ muốn “nói với con” rằng cho dù mai sau cuộc sống có khá giả hơn, thì cũng đừng nên vì thế mà quên đi cội nguồn, mà bạc bẽo với quá khứ, với quê hương…Nghĩa là “người đồng mình” luôn gắn bó với quê hương, lại biết cùng nhau chung sức làm đẹp quê hương, “đục đá kê cao quê hương”, “còn quê hương thì làm phong tục”, nói như cách nói hiện đại bây giờ là tôn vinh, giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc mình.
Kết thúc bài thơ, tác giả không quên nhắc nhở đứa con yêu quý của mình, rằng “người đồng mình” tuy “thô sơ da thịt”, nhưng không bao giờ thiếu ý chí, không bao giờ khuất phục trước gian khó. Con lớn lên, tiếp nối mạch nguồn truyền thống cha ông, khi “lên đường / không bao giờ nhỏ bé được”, không được phép “nhỏ bé”!
Đấy là những ý tưởng và tình cảm của bài thơ mà chúng ta, dù muốn hay không, cũng phải bẻ vụn ra, căng ra một cách dài dòng thế thôi. “Nói với con”, thực ra là một cách nói với chính mình, với đồng bào mình, với độc giả rộng rãi, về phẩm chất đáng yêu đáng quý của người Tày nói riêng, của đồng bào các dân tộc ít người đang sống ở rẻo cao phía Bắc Tổ quốc nói chung. Vẻ đẹp tâm hồn cùng những giá trị văn hoá đáng quý đã được gìn giữ qua mấy ngàn năm, cần phải biết nâng niu trân trọng, để truyền mãi muôn đời. Y Phương đã rất thành công trong việc diễn đạt ý tưởng sâu sắc ấy bằng những câu thơ nồng nàn và hồn nhiên như trời đất đại ngàn thân thương vậy!
Gần đây, thấy Y Phương đã viết trường ca và cũng đã công bố một vài trích đoạn ở một vài tờ báo văn chương có tiếng. Tôi vẫn yêu quý, trân trọng những nhà thơ đương đại đã và đang viết trường ca, mong họ làm nên những trường ca để đời, làm phong phú nền thơ dân tộc. Tuy nhiên, theo thiển ý của tôi, thì trường ca ngày nay chưa để lại nhiều dấu ấn trong lòng bạn đọc lắm đâu. Ấy là chưa nói rất nhiều trường ca chưa rõ hình hài, chắp vá, chồng chất ngổn ngang bề bề xác chữ, mà tình ý thì nhạt nhẽo, khiến người đọc thời kinh tế thị trường, dù có tâm mấy đi nữa, cũng phải “kính nhi viễn chi”! Hình như các nhà thơ ấy nghĩ rằng, phải viết trường ca, mới thực sự là “nhà thơ có tầm vóc” hơn người, mới thể hiện rõ nội lực sung mãn của tài năng. Họ đúng đấy, nhưng họ cũng nhầm đấy! Một bài tứ tuyệt thật hay, sẽ có giá trị gấp nhiều lần một trường ca viết nhạt. Tôi ngờ rằng hình như Y Phương không mấy hợp với thể loại trường ca thì phải? Nhưng mà biết đâu đấy, hãy ráng chờ xem !
){kind=link}
){kind=link}